Witamina B₁₂ zwana kobalamina jest jedną z ośmiu rozpuszczalnych w wodzie witamin z grupy B. Proces wchłaniania witaminy B₁₂ z przewodu pokarmowego jest złożony i przebiega w kilku etapach. Zburzenia skomplikowanego przebiegu wchłaniania są główną przyczyną niedoboru witaminy B₁₂ u osób w wieku starszym. Dopiero na drugim miejscu jako przyczynę niedoboru wymienia się niedostateczną podaż witaminy B₁₂ w diecie wynikającą z np. wegetarianizmu, przekonań religijnych czy niskiego statusu ekonomicznego.
Szacuje się, że niedobór witaminy B₁₂ występuje u ok. 5% osób w wieku 65-74 lat, ale u ponad 10% osób w wieku 75 lat i starszych. Stwierdzono dużą różnicę w rozmiarach niedoboru witaminy B₁₂ ze względu na sposób funkcjonowania osoby starszej. U osób żyjących we własnym środowisku niedobór witaminy B₁₂ występuje w 5 %, u schorowanych pensjonariuszy instytucji opiekuńczych dotyczy 30-40% osób.
Witamina B₁₂ jest związkiem odgrywającym kluczową rolę w licznych i różnorodnych procesach funkcjonowania organizmu związanych głównie z odnawialnością komórek, ich przeżyciem, a także produkcją energii. Szczególny udział ma witamina B₁₂ w metabolizmie komórek szybko dzielących się takich jak komórki krwi, skóry czy przewodu pokarmowego
Najbardziej znany jest udział witaminy B₁₂ w produkcji krwinek czerwonych. Jej niedobór prowadzi do produkcji wadliwych krwinek czerwonych, a w konsekwencji do niedokrwistości.
Szczególne znaczenie ma witamina B₁₂ w funkcjonowaniu układu nerwowego, a jej niedobór prowadzi do powstania zaburzeń neurologicznych i psychicznych.
Niedobór witaminy B₁₂ może powstawać na przestrzeni kilku lat. Pewien jej zapas znajduje się w wątrobie. Dopiero wyczerpanie się magazynu wątrobowego daje objawy niedoborowe.
Niedobór witaminy B₁₂ daje nie zawsze charakterystyczne objawy, ale może manifestować się w sposób różnorodny z uwagi na wielokierunkowość działania witaminy B₁₂. W poszczególnych przypadkach występują różne konfiguracje objawów niedoborowych. Jako objawy niedoboru witaminy B₁₂ można zaobserwować :
- Niedokrwistość.
- Objawy ze strony układu nerwowego
- – zmiany zwyrodnieniowe nerwów obwodowych (neuropatie)
- – podostre zwyrodnienie sznurów tylnych i bocznych rdzenia kręgowego
- – ogniskowa demielinizacja istoty białej mózgu
- – objawy pozapiramidowe polegające na powtarzających się ruchach niezależnych od woli (podobnie jak w chorobie Parkinsona).
- – napady drgawkowe
- – kłucie, mrowienie zwłaszcza w zakresie palców rąk i stóp
- – zaburzenia czucia wibracji i czucia głębokiego
- – niestabilność chodu
- – męczliwość, ospałość, apatia
- – niepokój psychoruchowy
- – zmiany osobowości
- – zespoły hipomaniakalne
- – zaburzenia psychotyczne włącznie z ostrymi psychozami i omamami wzrokowymi
- – łagodne zaburzenia pamięci
- – demencja
- Objawy ze strony przewodu pokarmowego:
- – utrata apetytu
- – pieczenie języka z jego zapaleniem (tzw. język bawoli).
- – chudnięcie
- – biegunki lub zaparcia
- – wstręt do mięsa i potraw smażonych
- Objawy z zakresu powłok:
- – bladość skóry o odcieniu żółtocytrynowym z ogniskami bielactwa
- – przedwczesne siwienie
- – bolesne owrzodzenia w kącikach ust
- A także zażółcenie białkówek oczu i osłabienie
Niedoborowi witaminy B₁₂ sprzyja:
- Niedostateczna podaż w codziennej diecie (osoby niedożywione, weganie, wegetarianie, alkoholicy).
- Wrodzone wady procesów wchłaniania i metabolizmu witaminy B₁₂.
- Zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka.
- Stan po operacji żołądka.
- Stan po operacjach bariatrycznych.
- Niedokrwistość złośliwa.
- Schorzenia jelit.
- Zakażenie tasiemcem bruzdogłowcem szerokim.
- Przewlekłe zapalenie trzustki.
- Współistnienie schorzeń zwiększających zużycie witaminy B₁₂ (niedokrwistość hemolityczna, nowotwory, nadczynność tarczycy).
Prawidłową podaż witaminy B₁₂ zapewnia spożywanie produktów pochodzenia zwierzęcego. Szczególnie bogata w witaminę B₁₂jest wątróbka, ale dużo zawiera jej mięso, ryby, jaja i nabiał.
